คอลัมน์ สดจากเยาวชน
ยศศยามล กรมติ www.payai.com
ต้นจากเป็นพืชที่ขึ้นเองตามธรรมชาติ เจริญเติบโตอยู่ตามริมคลองที่มีน้ำจืดปะปนกับน้ำกร่อย เป็นพืชจำพวกเดียวกับต้นปาล์ม และเป็นปาล์มชนิดเดียวที่สามารถขึ้นได้ในบริเวณป่าชายเลน เราจะพบต้นจากได้ทั่วไปในทวีปเอเชียใต้ และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
เนื่องจากเป็นพืชที่ขึ้นอยู่หนาแน่นในพื้นที่ คนคลองยายหลีจึงนำต้นจากมาใช้ประโยชน์ในชีวิตประจำวันได้อย่างคุ้มค่า เริ่มตั้งแต่ใบจากสามารถนำมามุงหลังคา ประยุกต์ทำเป็นของใช้ต่างๆ ในครัวเรือน หรือที่เห็นกันอยู่ทั่วไป ก็คือนำมาทำขนมพื้นบ้าน เช่น ขนมย่างใบจาก
แต่จะใช้ส่วนไหนของต้นจากมาทำอะไรบ้างนั้น น้องกฤต ด.ช.ธนกฤต บุญสมเจตนา ลูกหลานชาวคลองยายหลีบอกเล่าว่า "ชาวบ้านที่นี่ใช้ประโยชน์จากต้นจากทุกส่วนครับ ตัดส่วนทางจาก (ใบจาก) ไปมุงหลังคา ใบจากนำไปทำของเล่นได้หลายอย่าง ทำของใช้พวกหมวก หรือกระเป๋าใบจากก็ได้ ยอดสีเหลืองอ่อนเอาไปห่อขนมข้าวต้มมัด ลูกจากก็เอาไปเชื่อมกินหรือขาย
ด้วยความที่เป็นพืชพื้นถิ่นประจำชุมชนซึ่งมีอยู่เป็นจำนวนมากนี้เอง กลุ่มแม่บ้านเกษตรกรคลองยายหลีจึงคิดนำส่วนประกอบของต้นจากมาประยุกต์แปรรูปให้กลายเป็นพืชที่มากคุณค่ายิ่งขึ้น โดยการนำเนื้อลูกจากมาเป็นส่วนผสมสำคัญในการทำขนมโบราณชนิดหนึ่ง นั่นก็คือ ขนมเกสรลำเจียก
ต้นคิดมาจาก คุณย่าติ๋ว จรูญ ไกรเนตร ประธาน กลุ่มแม่บ้านเกษตรกรคลองยายหลี ผู้คิดค้นส่วนผสมใหม่ จากขนมเกสรลำเจียกขนมไทยๆ ที่อร่อยอยู่แล้ว พอเพิ่มเนื้อลูกจากเข้าไปก็ได้ความอร่อยแปลกใหม่ไม่แพ้สูตรดั้งเดิมเลยทีเดียว
ย่าติ๋วเล่าอย่างภาคภูมิใจว่า "ในพื้นที่ ต.แหลม ฟ้าผ่าของเรา มีต้นจากขึ้นอยู่เยอะมาก เราจึงเกิดความคิดที่ว่าจากที่แต่ก่อนคนโบราณเขานำลูกจากมาเชื่อมกินเป็นของหวาน ลูกจากเหล่านี้น่าจะเพิ่มมูลค่าได้อีก จึงนำมาเป็นส่วนผสม หนึ่งในขนมเกสรลำเจียก
สีสันที่แต่งแต้มหน้าตาน่ารับประทานของขนมเกสรลำเจียกลูกจาก เป็นสีที่ล้วนแล้วแต่มาจากธรรมชาติทั้งสิ้น น้องพลอย ด.ญ.สุทธิดา ไกรเนตร หลานสาวตัวน้อยของย่าติ๋วอาสาเล่าถึงที่มาของแต่ละสีสันว่ามาจากสีอะไรบ้าง
"สีธรรมชาติที่นำมาผสมกับขนมเกสรลำ เจียกก็มีหลายสีค่ะ อย่างไม้ฝางจะให้สีชมพู ใบเตยจะให้สีเขียว แครอตจะให้สีเหลือง และลูกจากก็จะให้สีขาว รสชาติจะไม่หวานมาก กินแล้วดีต่อสุขภาพนะคะ ลูกจากก็ปลอดสารพิษ สีก็เป็นสีจากธรรมชาติค่ะ" เด็กหญิงตัวน้อยไม่ลืมที่จะเชื้อเชิญให้ได้มาลองชิมขนมพื้นบ้านแสนอร่อย
นอกเหนือจากเป็นพืชเศรษฐกิจประจำชุมชนคลองยายหลีแล‰ว ต้นจากยังมีความสำคัญอย่างยิ่งสำหรับระบบนิเวศน้ำกร่อย เพราะในพื้นที่ป่าจากนี้ จะมีสัตว์น้ำที่อาศัยพึ่งพิงป่าจากอยู่ ต้นจากจึงเป็นทั้งแหล่งที่อยู่อาศัย แหล่งอาหาร และแหล่งเพาะพันธุ์ของสัตว์น้ำเหล่านั้น
เด็กๆ และผู้ใหญ่ในชุมชนได้เห็นคุณค่ามาก มายที่มาจากต้นจาก เพราะนอกจากขนมเกสร ลำเจียกลูกจากแล้ว ต้นจากยังมีส่วนประกอบอื่นๆ อีกหลายส่วนมาใช้ให้เกิดประโยชน์อย่างหลากหลาย ผ่านทางภูมิปัญญาที่สั่งสมสืบทอดกันมาแต่อดีต โดยมีลูกหลานคอยสานต่อ ที่สำคัญต้นจากก็ยังมีประโยชน์ในแง่ของระบบนิเวศอีกด้วย
ผู้ใหญ่และเด็กๆ ในคลองยายหลี ทุกคนจึงอยากให้ต้นจากมากประโยชน์เหล่านี้อยู่คู่ชุมชนตลอดไป
หากอยากรู้ว่าชาวคลองยายหลีจะนำส่วนประกอบอื่นของต้นจากไปประยุกต์ใช้งานอย่างไรในชีวิตประจำวันได้บ้าง ติด ตามในรายการทุ่งแสงตะวัน ตอน สุขใจในป่าจาก วันเสาร์ที่ 5 กุมภาพันธ์ 2554 ทางช่อง 3 เวลา 06.25 น.
